تبیین حرکت جوهری جبلی و ارادی انسان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه قم

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران پردیس فارابی

چکیده

اعتقاد به حرکت جوهری اشتدادی در مورد موجودات عالم ماده از جمله انسان، مبنای مهمی ‌‌است که ملاصدرا را از سایر فیلسوفان پیش از خود جدا می‌‌کند. ملاصدرا در برخی از عبارت‌های کتب خود نسبت به انسان دو نوع حرکت را مطرح نموده است، یک حرکت جبلی و فطری و دیگری حرکت ارادی. طبق نظر‌ایشان انسان با سایر موجودات در حرکت اول مشترک است و همان‌طور که موجودات دیگر همچون جمادات، نباتات و حیوانات با توجه به ظرفیت وجودی شان مشمول حرکت جوهری اشتدادی تکوینی هستند مراحلی از حرکت جوهری انسان نیز تکوینی و اضطراری است، اما انسان نسبت به دیگر موجودات ‌این امتـیاز را دارد که پـس از طـی مـراحلی از حـرکت جـوهـری خـویش که عبـارت از مـراحل‌ جمادیت نباتیت و حیوانیت باشد و رسیدن به مرتبة عقل هیولانی، بر اساس انتخاب و ارادة خویش مسیرش را ادامه می‌‌دهد. ‌ایشان هرچند غایت حقیقی حرکت جوهری انسان را اتحاد با عقل فعال معرفی می‌‌کند اما با توجه به وجود حرکت ارادی نسبت به انسان، غایت حرکت جوهری در مورد انسان‌ها یکسان نخواهد بود و چه بسیار انسان‌هایی که به خاطر سوء اراده خویش از نیل به  ‌این غایت باز می‌‌مانند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explanation of Innate Substantial Movement and Man’s Volition

نویسندگان [English]

  • Mohammad javad Nasr 1
  • mohammadali dibaji 2
1 PhD student of Qom University
2 Faculty member of Tehran University, Farabi Campus
چکیده [English]

The belief in the substantial movement of existents, including human beings, is an important basis upon which Mulla Sadra is distinguished from other philosophers preceding him. In some statements in his works, Mulla Sadra has put forward two types of movement, one is the innate movement and the other is the voluntary one. According to him, humans share with other creatures the first movement, and just as other creatures like plants and animals, are subject to developmental intrinsic movement according to their existential capacity. There are stages of human intrinsic movement as well as emergencies. Unlike  other beings, man has the privilege of following the stages of his intrinsic movement, which are the stages of animal and plant, and attaining the level of human intellect, by his own choice and will. Although he defines the real ultimate destination of man’s substantial movement as the union with the active intellect, given that substantial movement is voluntary, the ultimate destination will not be the same for all. The implication is that some, due to their ill will, will fail to reach the ultimate destination.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mula Sadra
  • substantial movement
  • voluntary movement

مراجع

  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، "رابطة نفس و بدن"، مجلة الهیات و حقوق، ش ۲۴، تابستان۸۶.
  2. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، الشفاء،‌۱۰جلد(شامل منطق، الهیات، طبیعیات، ریاضیات)، قم، مکتبـة آیت الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
  3. ارشد ریاحی، علی، "مراتب تکامل نفس از دیدگاه ملاصدرا"، انسان پژوهشی دینی، شمارة ۲۴، پاییز و زمستان ۸۹.
  4. اسماعیلی، محمدعلی، پژوهشی در حرکت توسطیه و قطعیه، معرفت، ش ۱۸۸، مرداد۹۲.
  5. جوادی آملی،عبدالله، رحیق مختوم، ج10-1 ، قم، اسراء، 1386.
  6. سبزواری، ملاهادی، التعلیقات على الشواهد الربوبیـة، مشهد، المرکز الجامعی للنشر، بی‌تا.
  7. صدرالمتألهین شیرازی، محمد ابن ابراهیم، الحکمـة المتعالیـة فی الاسفار العقلیـة الاربعـة، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1981.
  8. _______، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوی، قم، بیدار، 1366.
  9. _______، الشواهد الربوبیـة فى المناهج السلوکیـة، مشهد، المرکز الجامعی النشر، 1360.
  10. _______، المبداءو المعاد، تصحیح سیدجلال آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه، 1354.
  11. _______، مفاتیح الغیب، تصحیح و تعلیق محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363.
  12. _______، عرشیه ،تصحیح غلامحسن آهنی، تهران، مولی، 1361.
  13. ضیایی نیا، ناصر الرضا، حرکت و تکامل نفس در حکمت صدرا و آیات و روایات، قم، دانشگاه معارف اسلامی، 1391.
  14. طباطبایی، محمد حسین، نهایـة الحکمه، صححها و علق علیه‍ا: غلام رضا الفیاضی، ج4-۱، قم، مرکز انتشارات مؤسسه امام خمینی(ره)، ۱۳۸۲.
  15. عبودیت ،عبدالرسول، درآمدی بر نظام حکمت صدرایی،3 جلد ، تهران ، سمت، 1385.
  16. غرویان، محسن،‌ "آیا حرکت جوهری اشتدادی است؟"،‌ قبسات، ش۱۰-۱۱، زمستان۷۷ و بهار۷۸.
  17. کدیور، محسن، "نقش اصالت وتشکیک وجود در نظریه حرکت جوهری"، پژوهش‌های فلسفی (نشریه دانشگاه تبریز)، ش۱۹۹، تابستان و پائیز ۸۵ .
  18. مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه،ج۱و۲، چ۷، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل، ۱۳۸۶.
  19. مطهری، مرتضی، درسهای اسفار، تهران، نشر صدرا، ۱۳۸۲.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار