نویسندگان
1
دانشجوی دکتری دانشگاه قم
2
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران پردیس فارابی
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
اعتقاد به حرکت جوهری اشتدادی در مورد موجودات عالم ماده از جمله انسان، مبنای مهمی است که ملاصدرا را از سایر فیلسوفان پیش از خود جدا می‌‌کند. ملاصدرا در برخی از عبارت‌های کتب خود نسبت به انسان دو نوع حرکت را مطرح نموده است، یک حرکت جبلی و فطری و دیگری حرکت ارادی. طبق نظر‌ایشان انسان با سایر موجودات در حرکت اول مشترک است و همان‌طور که موجودات دیگر همچون جمادات، نباتات و حیوانات با توجه به ظرفیت وجودی شان مشمول حرکت جوهری اشتدادی تکوینی هستند مراحلی از حرکت جوهری انسان نیز تکوینی و اضطراری است، اما انسان نسبت به دیگر موجودات این امتـیاز را دارد که پـس از طـی مـراحلی از حـرکت جـوهـری خـویش که عبـارت از مـراحل جمادیت نباتیت و حیوانیت باشد و رسیدن به مرتبة عقل هیولانی، بر اساس انتخاب و ارادة خویش مسیرش را ادامه می‌‌دهد. ایشان هرچند غایت حقیقی حرکت جوهری انسان را اتحاد با عقل فعال معرفی می‌‌کند اما با توجه به وجود حرکت ارادی نسبت به انسان، غایت حرکت جوهری در مورد انسان‌ها یکسان نخواهد بود و چه بسیار انسان‌هایی که به خاطر سوء اراده خویش از نیل به این غایت باز می‌‌مانند.
- ابراهیمی دینانی، غلامحسین، "رابطة نفس و بدن"، مجلة الهیات و حقوق، ش ۲۴، تابستان۸۶.
- ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، الشفاء،۱۰جلد(شامل منطق، الهیات، طبیعیات، ریاضیات)، قم، مکتبـة آیت الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
- ارشد ریاحی، علی، "مراتب تکامل نفس از دیدگاه ملاصدرا"، انسان پژوهشی دینی، شمارة ۲۴، پاییز و زمستان ۸۹.
- اسماعیلی، محمدعلی، پژوهشی در حرکت توسطیه و قطعیه، معرفت، ش ۱۸۸، مرداد۹۲.
- جوادی آملی،عبدالله، رحیق مختوم، ج10-1 ، قم، اسراء، 1386.
- سبزواری، ملاهادی، التعلیقات على الشواهد الربوبیـة، مشهد، المرکز الجامعی للنشر، بی‌تا.
- صدرالمتألهین شیرازی، محمد ابن ابراهیم، الحکمـة المتعالیـة فی الاسفار العقلیـة الاربعـة، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1981.
- _______، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوی، قم، بیدار، 1366.
- _______، الشواهد الربوبیـة فى المناهج السلوکیـة، مشهد، المرکز الجامعی النشر، 1360.
- _______، المبداءو المعاد، تصحیح سیدجلال آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه، 1354.
- _______، مفاتیح الغیب، تصحیح و تعلیق محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363.
- _______، عرشیه ،تصحیح غلامحسن آهنی، تهران، مولی، 1361.
- ضیایی نیا، ناصر الرضا، حرکت و تکامل نفس در حکمت صدرا و آیات و روایات، قم، دانشگاه معارف اسلامی، 1391.
- طباطبایی، محمد حسین، نهایـة الحکمه، صححها و علق علیه‍ا: غلام رضا الفیاضی، ج4-۱، قم، مرکز انتشارات مؤسسه امام خمینی(ره)، ۱۳۸۲.
- عبودیت ،عبدالرسول، درآمدی بر نظام حکمت صدرایی،3 جلد ، تهران ، سمت، 1385.
- غرویان، محسن، "آیا حرکت جوهری اشتدادی است؟"، قبسات، ش۱۰-۱۱، زمستان۷۷ و بهار۷۸.
- کدیور، محسن، "نقش اصالت وتشکیک وجود در نظریه حرکت جوهری"، پژوهش‌های فلسفی (نشریه دانشگاه تبریز)، ش۱۹۹، تابستان و پائیز ۸۵ .
- مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه،ج۱و۲، چ۷، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل، ۱۳۸۶.
- مطهری، مرتضی، درسهای اسفار، تهران، نشر صدرا، ۱۳۸۲.
)