بررسی تأثیر غزالی بر سهروردی در مسئلة تناسخ

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی دانشکده الهیات پردیس فارابی

چکیده

رد تناسخ و چگونگی معادجسمانی دو مسئلة مهم در فلسفه وکلام اسلامی است، چنان که هم برای اندیشمندان ادیان ومذاهب قدیم وهم برای فیلسوفان دین در عصر حاضر، دارای اهمیت است. به‌نظر می‌رسد که این دو مسئلة در نزاع غزالی با ابن‌سینا دیدگاه خاصی را برای سهروردی پدیدآورده است. سهروردی معادجسمانی را با روش نقلی اثبات کرده و معتقد است که همین بدن عنصری در آخرت حاضر می‌شود؛ اما در مورد تناسخ، موضع اودر کتبی که از تناسخ در آن‌ها سخن گفته، ازجمله تلویحات و لمحات، با حکمـةالاشراق متفاوت است، به این‌معنا که در همة آثارمربوط به‌جز حکمـةالاشراق، از رد تناسخ سخن می‌گوید، ولی در اثر اخیر، موضع او در سه مرحله بیان شده است: عقیده به حدوث نفس، که مستلزم رد تناسخ است؛ تردید در رد یا قبول تناسخ، به دلیل ضعف ادله معتقدان و منکران به تناسخ؛ و سخن ازامکان یا وقوع نوعی تناسخ نزولی برای شقاوتمندان. این مقاله درصدد است تا اثبات کند که عقیدة سهروردی به امکان نوعی از تناسخ، تا اندازة زیادی تحت تأثیر «نظریة بدن جدید» غزالی است که درباب چگونگی معادجسمانی مطرح کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of al-Ghazali on Suhrawardi on the issue of reincarnation

نویسندگان [English]

  • leila sheikhi 1
  • seied mohamad alli dibaji 2
1 Graduated from Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran
2 Faculty member of Farabi Campus Theology Faculty
چکیده [English]

Résumé          La question des ploucs et l'importance des résurrections corporelles sont importantes dans la philosophie de la théologie islamique, comme c'est le cas pour les érudits religieux et anciens et pour les philosophes de la religion d'aujourd'hui.  Il semble que cette période de deux ans dans le conflit d'al-Ghaz الی l با avec Ibn S ین n را donne une perspective particulière à Suhrawardi.  Suhrawardi a prouvé la résurrection transcendantale en croyant que le même corps est un élément dans l'au-delà;  C'est-à-dire, rejetant la réincarnation dans toutes les œuvres pertinentes sauf l'arrêt, mais dans une œuvre récente, sa position a été exprimée en trois étapes: la croyance en l'estime de soi, qui nécessite le rejet de la réincarnation;  Réincarnation, à cause des faiblesses des croyants et des rejeteurs dans la réincarnation, et la possibilité d'une réincarnation descendante pour les justes.  Cet article cherche à prouver que la croyance de Suhrawardi en la possibilité d'une sorte de réincarnation est largement influencée par la "Nouvelle Théorie du Corps" d'al-Ghazali, qu'il a proposée sur la façon de ressusciter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Réincarnation
  • - Résurrection physique-
  • Résurrection spirituelle-
  • Purgatoire
  • - Retour
  • - Suhrawardi
  • - Ghazali

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمة الهی قمشه‌ای، نشر آرام دل.
  2. آشتیانی، سیدجلال الدین، نقدی بر تهافت الفلاسفه غزالی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات
  3. اسلامی،1378.
  4. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله،رساله الاضحویـة فی المعاد، تحقیق حسن عاصی، چ‌دوم، تهران، شمس
  5. تبریزی،1382.
  6. ابن‌ الهروی، محمد شریف نظام الدین، انواریـة، ترجمه و شرح حسین ضیائی، چ‌‌دوم، تهران،
  7. انتشارات امیر کبیر، 1363.
  8. بهائی لاهیجی، رسالة نوریه در عالم مثال، با مقدمه و تعلیقات و تصحیح سید جلال الدین
  9. آشتیانی، چ‌دوم، تهران، انتشارات حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، 1372.
  10. دیباجی، سیدمحمدعلی، «تجردنفس از دیدگاه سهروردی»، ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﮐﻼﻡ، ﺍﻧﺪﯾﺸﻪ ﺩﯾﻨﯽ، ش13،
  11. تابستان 1388.
  12. ﺳﺮﺍﺟﯽ ﭘﻮﺭ، نسرین، «مقایسه دو دیدگاه غزالی در مبحث جاودانگی»، ﻓﻠﺴﻔة ﺩﯾﻦ، ﺩﻭﺭﻩ 11،
  13. ش2، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ 1393.
  14. سهروردی، شیخ شهاب‌الدین، «الواح عمادی» از مجموعه مصنفات(ج3)، تصحیح سید حسین
  15. نصر، چ3، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  16. _______، «اعتقادالحکماء» از مجموعه مصنفات (ج2)، تصحیح و مقدمه هانری کربن،
  17. چ‌2، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  18. _______، «پرتونامه» از مجموعه مصنفات (ج3)، تصحیح سید حسین نصر، چ‌3، تهران،
  19. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  20. _______، «التلویحات» از مجموعه مصنفات (ج1)، تصحیح و مقدمه هانری کربن، چ‌2،
  21. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  22. _______، «حکمـةالاشراق» از مجموعه مصنفات (ج2)، تصحیح و مقدمه هانری کربن،چ2،
  23. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  24. _______، «المشارع و المطارحات» از مجموعه مصنفات (ج3)، تصحیح سید حسین نصر،
  25. چ3، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  26. _______، «المقاومات» از مجموعه مصنفات (ج1)، تصحیح و مقدمه هانری کربن، چ‌2،
  27. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  28. _______، «کلمـةالتصوف» از مجموعه مصنفات (ج4)، تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی، چ2،
  29. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  30. _______، «اللمحات» از مجموعه مصنفات (ج4)، تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی، چ‌2،
  31. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  32. _______، «یزدان شناخت» از مجموعه مصنفات (ج3)، تصحیح سید حسین نصر، چ3، تهران،
  33. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  34. شایگان، داریوش، ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، چ‌3، تهران، امیرکبیر، 1362.
  35. شیرازی، قطب الدین، درة التاج، به اهتمام سید محمد مشکوة، چ‌3، تهران، حکمت،1369.
  36. _______، شرح حکمـةالاشراق، تحقیق سیدمحمد موسوی، تهران، حکمت، 1391.
  37. شهرزوری، شمس‌الدین، شرح حکمـةالاشراق، مقدمه و تحقیق حسین ضیایی تربتی، تهران،
  38. مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372.
  39. شهرستانی، ابی‌الفتح محمد بن‌ عبدالکریم ‌بن ‌احمد، الملل والنحل، تحقیق محمدسید گیلانی،
  40. چ4، بیروت، دارالمعرفه، 1961.
  41. غزالی، ابوحامد‌محمد، الاقتصاد فی الاعتقاد، تحقیق مصطفی عمران، قاهره، دار البصائر، 1991.
  42. _______، الرسالـة اللدنیه، مجموعه الرسائل(3)، لبنان، دارالفکر،2006.
  43. _______، تهافت الفلاسفه، تحقیق ماجد فخری، بیروت، دارالمشرق، 1990.
  44. _______، کیمیای سعادت، به تصحیح احمد آرام، چ‌6، تهران، کتابخانه مرکزی، 1361.
  45. _______، معارج القدس فی مدارج معرفـة النفس، چ‌2، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1988.
  46. _______، معراج السالکین، مجموعه الرسائل(1)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1986.
  47. ﻗﺪﺭﺩﺍﻥ ﻗﺮﺍﻣﻠﮑﯽ، ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ، «تناسخ و شبهات دینی آن»، ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﮐﻼم، ﺍﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﻮﯾﻦ ﺩﯾﻨﯽ،
  48. ش12، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ 1389.
  49. گمپرتس، تئودور، متفکران یونان، ترجمة محمد حسن لطفی، خوارزمی،1375.
  50. گاتری، دبلیو.کی.سی، جمهوری، افلاطون، ترجمة حسن فتحی، تهران، فکر روز، الف 1377.
  51. _______، فیثاغورس و فیثاغوریان، ترجمة مهدی قوام صفری، تهران، انتشارات فکر روز،
  52. ب 1377.
  53. ملاصدرا، محمدبن ابراهیم، تعلیقه علی شرح حکمـة الاشراق، به کوشش سید محمد موسوی،
  54. چ‌3، تهران، حکمت، 1394.
  55. _______، الحکمـة المتعالیه فی الاسفار العقلیـة الاربعـة، چ‌3، ج8و9، بیروت، داراحیاء التراث،
  56. ق.
  57. _______، الشواهد الربوبیـة فی المناهج السلوکیـة، تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد،
  58. چ2، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.
  59. _______، المظاهر الالهیـة فی اسرار العلوم الکمالیـة، تهران، بنیاد حکمت صدرا، 1387.
  60. نصر، سیدحسین، سه حکیم مسلمان، ترجمة احمدآرام، چ6، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های
  61. جیبی، 1361.
  62. _______، تاریخ فلسفة اسلامی(1)، زیر نظر سیدحسین نصر و اُلیور لیمن، ترجمة جمعی از
  63. استادان فلسفه، تهران، حکمت، 1383.
  64. والبریج، جان، قطب الدین شیرازی وعلم الانوار در فلسفة اسلامی، ترجمة جواد قاسمی، چ‌2،
  65. مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1375.
  66. یزدان‌پناه، سیدیدالله، حکمت اشراق، تحقیق و تدوین مهدی علی‌پور، چ2، قم، پژوهشگاه حوزه
  67. و دانشگاه، 1389.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار