چگونگی سلوک عرفانی از منظر ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا ادیان دانشگاه ازاد خرم ایاد

2 عضو هیات علمی دانشگاه ازاد خرم اباد

3 دانشیار دانشگاه آزاد واحد خرم آباد

چکیده

روش سلوک عرفانی و چگونگی وصول عارفان بدان یکی از مباحث مهم و از دغدغه‌های عمده و اساسی اهل عرفان است. روش سلوک بر خلاف حالت جذبه که به صورت آنی بر عارف عارض می‌‌گردد، مبتنی بر مجاهدت، تلاش و کوشش فراوان است و از طریق ریاضت نفس به روش تدریج حاصل می‌شود و عارف سالک در راه به دست آوردن آن سختی و رنج‌ها را بر خویش هموار می‌‌کند. هدف اصلی‌این مقاله‌این است که با استناد به متون و آثار ابن‌سینا و با بهره‌گیری از تحلیل گفتار برخی از شارحان وی اثبات کنیم که وی علاوه بر پایبندی به سیر وسلوک عقلی که مقتضای روش فلسفی وی است، در اواخر عمر خویش و در برخی از آثارش از روش رسمی‌‌مشاییان که روش بحثی وعقلی محض است، عدول کرده است و به روش شهودی و اشراق حضوری که بعدها سهروردی آن را گسترش داد؛ روی آورده است. شاهد‌این ادعا، آثار بر جای مانده اوست. البته چنانچه اثر نفیس او با عنوان «حکمت المشرقیین» به طور کامل باقی می‌‌ماند، با شفافیت بیشتری می‌‌توانستیم دربارۀ بعد عرفانی او گفتگو کنیم. یافته‌های ما از آثار ابن‌سینا اثبات می‌‌کند که آن حکیم بزرگ علاوه بر مشی مشایی، اهل سیر وسلوک و ریاضت هم بوده است و برخی از اعمال ناشایستی که به وی نسبت داده‌اند، از سوی دشمنان و مخالفانش می‌‌باشد. روش به کار رفته در‌این پژوهش، روش تحلیلی توصیفی و بعضا پدیدار شناسی است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The How of Ibn Sina's Mystical Conduct

نویسندگان [English]

  • hossein hatamvand 1
  • hossein falsafi 2
  • ali fathollahi 3
1 PhD student in Religions, Khorram Ayad Azad University
2 Faculty member of Khorramabad Azad University
3 Associate Professor, Azad University, Khorramabad Branch
چکیده [English]

The method of mystical behavior and how to acquire it is one of the most important issues and major concerns of mystics. In contrast with gnostic divine attraction which occurs instantaneously, the method of mystical behavior is dependent on hard work and perseverance and is achieved gradually. The main purpose of this article is to demonstrate through documenting Ibn Sina’s works and making use of what mentioned by some of his commentators that he, in addition to adhering to the spiritual journey as implied by his philosophical method, has diverged from the method of rational discussion in later stages of his life and approached the intuitional illuminative method which was later expanded by Sohravardi. In some of his works, especially at the end of his life, he has deviated from the pure argumentative and rational method and approached the intuitive and illuminative method of presence which was later expanded by Suhrawardi. The evidence for this claim comes from his own works. If his exquisite work entitled The Wisdom of the Orientals remained intact, we could have been in a better position to discuss his mystical dimension more clearly. Our findings show that the great sage was a man of conduct and austerity, and that some of the evil deeds attributed to him were fabrications of his enemies and opponents. The method used in this research is descriptive analytical and to some extent phenomenological.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • conduct
  • mysticism
  • spiritual states
  • observation
  • stages of the spiritual journey

مراجع

ابن‌سینا، اشارات و تنبیهات، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، سروش، 1368.
_____، رساله فی ماهیه العشق، ترجمه عبدالله سمندر، غوریانی، کابل، آکادمی علوم
   افغانستان،1359.
_____، رسائل ابن سینا(دوجلدی)، به اهتمام حلمی ضیاء اولکن، استانبول،1953.
_____، اشارات و تنبیهات(مقامات العارفین) با شرح خواجه نصیر و فخر رازی، ترجمه
   اوالقاسم پورحسینی، تهران، خانقاه نعمت الهی،1347.
_____، رساله الطیر، ترجمه شیخ شهاب الدین یحیی سهروردی، تهران، دانشگاه تهران،1340.
_____، حی بن یقظان، با پیشگفتار هانری کوربن، کابل، آکادمی علوم افغانستان،1359،
_____، الاشارات و التنبیهات مع الشرح للمحقق نصیر الدین طوسی و شرح الشرح للعلامـة
   قطب الدین الرازی، ج ۳، دفتر نشر الکتاب،1379.
الفاخوری، حنا و خلیل جر، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، مترجم عبدالمحمد آیتی، شرکت   
  انتشارات علمی و فرهنگی، 1385.
جامی، هفت اورنگ، به کوشش مرتضی مدرس گیلانی، تهران، اهورا، 1385.
جوادی آملی، عبدالله، تحریر تمهیدالقوعد ابن الترکه الاصفهانی، تهران،1372.
حائری مازندرانی، محمد صالح، حکمت بوعلی سینا، چاپ حسن فضائلی، چاپ حسین
  عمادزاده، تهران،۱۳43.
حسن‌زاده آملی، حسن،  فصوص الحکم بر فصوص الحکم، نشر مرکز فرهنگی رجاء،1383.
_____، دروس شرح اشارات و تنبیهات ابن سینا، قم، آیت اشراق، 1391.
حلبی، علی اصغر ، تاریخ فلاسفه ایرانی از آغاز اسلام تا امروز، تهران، زوار،1361.
خراسانی، شرف الدین، ابن سینا، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج4، تهران، انتشارات مرکز
   دایره المعارف بزرگ اسلامی،1368.
دهباشی، مهدی؛ سیدعلی اصغر میرباقری فرد، تاریخ تصوّف (1)، تهران، سازمان مطالعه و تدوین
  کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی،1384.
سیاسی، علی اکبر، مبانی فلسفه، تهران، ابن‌سینا، 1344.
شایگان، داریوش، آفاق تفکر معنوی دراسلام ایرانی، تهران، آگاه، 1385.
صفا، ذبیح‌الله، سرگذشت، تألیفات، اشعار و آراء ابن سینا، تهران، انجمن آثار ملی،۱۳34 .
_____،  تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی، چ4، امیر کبیر ۱۳۵۶.
عطار نیشابوری، تذکرة الاولیاء، به تصحیح محمد استعلامی، تهران، زوار، 1363.
فتح الهی، علی، مسعود سپهوندی، سر نهان در تصوف و عرفان، چ2، انتشارات  نویسنده اراک،
  1387.
فروزانفر، بدیع‌ الزمان‌ ،ج ۲، ابوعلی‌ سینا و تصوف، جشن‌ نامه، ۱۳۳۴‌‌.
کاشانی ، عبد الرزاق، لطائف الاعلام فی الاشارات اهل الالهام، تهران ،میراث مکتوب،1379.
کوربن، هانری، ابن سیناو تمثیل عرفانی، تهران، سوفیا، 1388.
گوهرین، سید صادق، حجه الحق بوعلی سینا، تهران، توس،1356.
ﻻﻫﻴﺠﻲ، ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ، ﻣﻔﺎﺗﻴﺢ اﻻﻋﺠﺎز ﻓـﻲ ﺷـﺮح ﮔﻠـﺸﻦ راز، ﺗـﺄﻟﻴﻒ ﺷـﻤﺲ‌ اﻟـﺪﻳﻦ، ﻣﺤﻤﺪ
  ﻻﻫﻴﺠﻲ ﻣﻘﺪﻣﻪ، ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺗﻌﻠﻴﻘﺎت ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺑﺮزﮔﺮ ﺧـﺎﻟﻘﻲ و ﻋﻔـﺖ ﻛﺮﺑﺎﺳـﻲ، ﺗﻬـﺮان،
   زوار،1383.
لیمن، الیور و سیدحسین نصر، تاریخ فلسفه اسلامی (جلد 2)، ترجمه جمعی از مترجمان،
  ویراستار سیدمصطفی شهرآیینی، تهران، حکمت،1386.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، صدرا،1372.
_____، یادداشت‌های استاد مطهری، چ3، تهران، صدرا، 1373.
مولوی، جلالالدین محمد، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد الین نیکلسون، تهـران، توس. چاپ
  سوم به شکل افست،1362.
‌ مهدوی‌، یحیی، فهرست‌ نسخه‌های‌ مصنفات‌ ابن‌ سینا، ص113- ۱۰۱، تهران، ۱۳۳۳‌‌.
 نسفی، عزیزالدبن، رساله‌ عرفانی‌ زبده‌ الحقایق‌ مصحح ‌ حق‌وردی‌، ناصری، انتشارات طهوری
   1363 .
نصر، سیدحسین، سه حکیم مسلمان، ترجمة احمد آرام، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل
  (وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی)، 1368.
_____،  نظر متفکران در باره طبیعت، تهران، دانشگاه تهران،1342.
یثربی، سیدیحیی، عرفان عملی، قم، بوستان کتاب،1366.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار