نقش حکومت و تربیت در تبیین شکاف میان معرفت و فعل اخلاقی در آراء و اندیشه‌های فارابی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه مراغه (نویسندة مسئول)

2 گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تبریز

3 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه مراغه

چکیده

آراء و اندیشه‌های فارابی در تبیین شکاف میان معرفت و فعل اخلاقی، با بررسی نقش مدینة‌ فاضله نمایان می‌شود. از نظر فارابی، وظیفة حکومت و مدینة فاضله،‌ ایجاد زمینة مناسب برای عادت‌ها و سنت‌های فاضله در شهرها و بین امت‌هاست که از طریق تعلیم و تربیت امکان‌پذیر می‌شود. در واقع در دیدگاه فارابی مدینه و حکومت می‌تواند شرایط تربیت صحیح و به تبع آن زمینة بروز و ظهور رفتارهای اخلاقی پسندیده گردد و آن زمانی است که مدینه از نوع فاضلة آن باشد؛ اما در عین حال مدینه می‌تواند زمینه‌ساز شکاف میان معرفت و فعل اخلاقی گردد و آن زمانی است که مدینه از نوع فاسقه باشد. مدینة فاسقه، مدینه‌ای است که اهالی آن به همة آراء و عقاید اهالی مدینة فاضله باور دارند؛ اما به آن عمل نمی‌کنند و افعال و کردارشان شبیه افعال و کردار اهالی مدینة جاهلیه است. علت‌ این امر را می‌توان در تربیت اهالی مدینه فاسقه و چگونگی حکومت آن جستجو کرد. در واقع تربیت، اساس شکل‌گیری رفتارهای اخلاقی اعم از پسندیده و ناپسند است. البته بایستی به‌ این نکته اشاره شود که فارابی در عین حال به نقش عادت، لذت، ضعف اراده و ضعف در سنجش نیز در‌ ایجاد شکاف میان معرفت و فعل اخلاقی اشاره می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Farabi’s Views and Ideas on the Role of Government and Education in Delineating the Gap between Knowledge and Moral Act

نویسندگان [English]

  • maryam samadieh 1
  • mohammadmahdi shamsi 2
  • ali safarzadeh maleki 3
1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Humanities, Maragheh University (corresponding author)
2 Department of Islamic Studies, Islamic Azad University, Medical Sciences Branch, Tabriz
3 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Humanities, Maragheh University
چکیده [English]

Farabi’s views and ideas on bridging the gap between knowledge and moral act are identified when we study the role of virtuous city. According to Farabi, the role of government and the virtuous city is laying the ground for virtuous habits and traditions in cities among nations through education. In fact, according to Farabi, the city and the government can set the scene for proper education, and as a result, for the emergence of the desirable moral behaviors so far as the city is a virtuous one. Meanwhile, the city can pave the way for the gap between knowledge and moral act when it is a vicious one. The vicious city is a city whose citizens share the same beliefs with the virtuous city inhabitants but they do not act according to those beliefs and their acts are similar to those of the ignorant city inhabitants. The reason can be traced back to the education of the people of the vicious city and its government. In fact, education is the basis for moral acts irrespective of whether they are proper or improper. Of course, it should be mentioned that Farabi also refers to the role of habit, pleasure, weakness of will and weakness in evaluation in the emergence of the gap between knowledge and moral act.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Farabi
  • moral act
  • moral weakness
  • virtuous city
  • vicious city

مراجع

ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، ج1، ترجمة محمدحسن لطفی تبریزی، تهران، طرح نو، 1378.
ایمانی، محسن و محمد اسماعیل بابایی، «ارزش‌شناسی فارابی و دلالت آن در تربیت اخلاقی( با تأکید بر اهداف، اصول و روش ها)»، دو فصلنامة علمی تخصصی تربیت اسلامی، سال سوم، شمارة هفتم، ص104- 81، 1387.
تیمورپور، سپیده و همکاران (فهیمه انصاریان و حمیدرضا رضازاده بهادران)، «جایگاه تربیت در اندیشه فارابی»، پژوهش‌های اخلاقی، سال هشتم، شمارة یک، ص436- 417، 1396.
خادمی، عین الله، «تحلیل معنای سعادت از دیدگاه فارابی»، فصلنامۀ پژوهش‌های فلسفی- کلامی، دانشگاه قم، سال دهم، شمارۀ دوم، ص107-81، 1387.
داوری، رضا،  فلسفة مدنی فارابی، تهران، شورای عالی فرهنگ و هنر مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی، 1354.
داوری، رضا، فارابی مؤسس فلسفة اسلامی، تهران، انجمن فلسفه ‌ایران، 1356.
سجادی، سید جعفر، «سخنی چند پیرامون مدینة فاضله فارابی»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شمارة 113، ص55- 35، 1354.
صمدیه، مریم و مجید ملایوسفی، «ارسطو و فرونسیس (حکمت عملی)»، فصلنامة فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت، دانشگاه شهید بهشتی، سال هفدهم، شمارة پنجاه و سوم، ص24-1، 1396.
فارابی، محمد بن محمد، سعادت از نگاه فارابی (ترجمة دو کتاب تحصیل السعاده و التنبیه على سبیل السعادة)، ترجمة علی اکبر جابری مقدم، قم، انتشارات دارالهدی، 1384.
فارابی، محمد بن محمد، فصول منتزعـة،  تحقیق و تصحیح و تعلیق از دکتر فوزى نجار، تهران، المکتبـة الزهراء ، 1405ق.
فارابی، محمدبن محمد، السیاسه المدنیه، بیروت- لبنان، دار و مکتبـة الهلال، 1996.
فارابی، محمدبن محمد، اندیشه‌های اهل مدینة فاضله، ترجمه و شرح از سید جعفر سجادی، شورای عالی فرهنگ و هنر مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی، 1354.
فارابی، محمدبن محمد، آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها، بیروت- لبنان، دار و مکتبه الهلال، 1995.
کاپلستون، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه، جلد اول یونان و روم، ترجمة سیدجلال الدین مجتبوی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، سروش، 1386.
 کاوندی، سحر، «مبانی اندیشه­های تربیتی فارابی»، معرفت اخلاقی، سال سوم، شمارة اول،
ص64- 45، 1390.
 مقدم، قاسم و محمدرضا محمدی اِشیانی، «ابتنای مدینۀ فاضله فارابی بر اصالت انسان متصل به  وحی»،  فصلنامۀ حکمت اسلامی، 4 (1)، ص70-51، 1396.
مهاجرنیا، محسن، اندیشة سیاسی فارابی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1380.
Aristotle, Nicomachean Ethics, Translated and Edited by Roger Crisp, Cambridge University Press, 2004.
Stefanazzi, M. Aristotle on the virtue of phronesis: Practical wisdom. Available [online] also at http://www. inter-disciplinary. net/atinterface/ winterface/ wpcontent/uploads/2012/03/MStefanazziWpaper. pdf [accessed in Surabaya, Indonesia: 4 July 2013], 2013.
Tiberius, Valerie, Virtue and practical deliberation, Philosophical studies, 111(2), p.147-172, 2002.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار