بررسی و تطبیق توحید افعالی در آیات و روایات با نظام وجود شناختی عرفانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه شهید بهشتی

2 هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

چکیده: توحید افعالی هم از نظر فهم علمی و هم به لحاظ عملی و هم به جهت تعارض ظاهری آن با اراده انسان مسئله ای چالشی است. اشاعره، آن را بر اراده انسان مقدم دانسته و قائل به جبر او در افعالش شدند و معتزله جانب اراده انسان را گرفته و قائل به تفویض شدند و تنها، امامیه، پیرو تفسیر بزرگان خود، اراده انسان را در کنار توحید افعالی و اراده الهی، به صورت دیدگاه «امر بین امرین» پذیرفتند. دیدگاه فلاسفه و عرفا به دیدگاه امامیه نزدیک است اما عرفا در مبحث وحدت وجود عنایت خاصی به این مسئله، داشته و به تفسیری دقیق تر از آن چه دیگران بیان کرده اند اعتقاد دارند. یعنی اثبات اراده در انسان به عنوان تجلی صفت (یا اسم) الهی در او. هدف ما در این نوشتار که با روش تحلیلی و با مراجعه به منابع کتابخانه ای صورت می گیرد آن است که این توحید از منظر عرفانی که تابعی از مسأله وحدت وجود است با تکیه بر آیات و روایات تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Review and Verification Unity pertaining to Divine Acts in Verses and traditions to mystical cognitive system

نویسندگان [English]

  • abdalreza salami zavareh 1
  • hasan saeidi 2
1 PhD student of Shahid Beheshti University
2 Faculty of Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Abstract Unity pertaining to DivineActs, both in terms of scientific understanding and in terms of practical andfor it the apparent conflictwith human Will is an challenge issue. Ashaareh, prefer it forhuman willand is belief to his compulsion in his verbs and MOtazel, side with human willand is belief to abandonment and only, Imamiah, following the interpretation ofthe their elders, accept human will on the side of Unity pertaining to DivineActs and the divine will, as point of view "command in between twocommand". Theperspective of the philosophers and Gnostics, is near to the perspective ofImamiah. But Gnostics believe to more accurate interpretation to what have expressed others. Means the proof of will in human as manifestation of the divine attribute (or name) in him. Ourgoal in this document, that takes place by the analytical method and visitingto library resources, is thatthis Unity be definingrelying on the verses andtraditions from the perspective of the Mystic that is function of the questionof the unity of existence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • unity
  • Unity pertaining to Divine Acts
  • human will
  • divine will compulsion

مراجع

  1. قرآن
  2. نهج البلاغة(الصبحی صالح) 1414ه ق، قم.
  3. ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین، (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ج‏4، مصحح: مجتبی عراقی، قم، دار سید الشهداء للنشر.
  4. ابن بابویه، محمد بن علی، (1414ق)، إعتقادات الإمامیة، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ دوم.
  5. ابن بابویه، محمد ین علی، (1398ق)، التوحید، قم، موسسه النشر الاسلامی.
  6. ابن طاووس، علی بن موسی، (1376)، الإقبال بالأعمال الحسنة (ط - الحدیثة) ؛ ج‏1، مصحح: جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
  7. ابن عربى، محیى الدین، (1946م)، فصوص الحکم، ج2، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه.
  8. آشتیانی، سید جلال الدین، (1375)، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ چهارم.
  9. آشتیانی، سید جلال الدین، (1376)، هستى از نظر فلسفه و عرفان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ سوم.
  10. جامى، عبد الرحمن، (1370)‏، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، مصحح: سید جلال الدین آشتیانى‏، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى‏.
  11. حر عاملی، محمد بن حسن، (1418ق/1376)، الفصول المهمة فی أصول الأئمة (تکملة الوسائل)، ج‏1، مصحح: محمد بن محمد الحسین القائینی، قم، مؤسسۀ اسلامی امام رضا علیه السلام.
  12. حسن زاده آملی، حسن، (1365)،هزار و یک نکته، تهران، رجا، چاپ پنجم.
  13. حسن زاده آملی، حسن، (1373)، انه الحق، قم، قیام.
  14. حسن زاده آملی، حسن، (1379)،خیر الاثر در رد جبر و قدر و دو رساله دیگر، قم، دفتر تبلیغات، چاپ چهارم.
  15. حسن زاده آملی، حسن، (1381)، هزار و یک کلمه، ج6 و5، قم، بوستان، چاپ سوم.
  16. حسن زاده آملی، حسن، (بی تا)، رساله وحدت از دیدگاه عارف و حکیم، تهران، فجر.
  17. حسینی تهرانی، سید محمد حسین، (1417ق)، توحید علمى و عینى، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی، چاپ دوم.
  18. حسینی تهرانی،سید محمد حسین، (1423 ق)، معاد شناسى،ج‏1،مشهد،نور ملکوت قرآن.
  19. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، (1982م)، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دار الکتاب اللبنانی.
  20. خواجگی شیرازی، محمد بن احمد، (1375)، النظامیة فی مذهب الإمامیة، مصحح: علی اوجبی، نهران، میراث مکتوب.
  21. سبزواری، ملاهادی، (1372)، شرح الاسماء الحسنی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  22. سجادی، سید جعفر، (1373)، فرهنگ معارف اسلامى، ج‏1و3، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم.
  23. صدرالمتألهین، محمد ابراهیم، (1383)، شرح أصول الکافی، ج1،‏3و4، تهران،موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  24. صدرالمتألهین، محمد ابراهیم، (1981م)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، ج2،6و‏8، بیروت، دار الحیاء التراث.
  25. صفار، محمد بن حسن، (1404ق)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلى الله علیهم، ج1، مصحح: محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم، مکتبۀ آیۀ الله المرعشی النجفی،چاپ دوم.
  26. طباطبایی، سید محمد حسین، (1374)، المیزان فى تفسیر القرآن ، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، ج6، ‏8،‏10، ‏13، ‏14، ‏15، 16، ‏19، قم، دفتر انتشارات اسلامی،چاپ پنجم.
  27. طوسى، محمد بن الحسن، (1411ق)،‏ مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج‏1و 2 ، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة.
  28. قمی، عباس، (1414ق)، سفینة البحار، ج‏7، قم، اسوه.
  29. قمی، قاضی سعید، (1415ق)، شرح توحید الصدوق، مصحح: نجفقلی حبیبی،ج‏2، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  30. قمى، على بن ابراهیم، (1363)‏، تفسیر القمی، ج‏1، تحقیق: طیب موسوى جزایرى، قم، چاپ سوم.
  31. قیصری، داود، (1381)، رسائل قیصرى،نهایة البیان فى درایة الزمان(رسائل قیصرى)، مصحح: جلال الدین آشتیانی، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ دوم.
  32. کاشانی، عبدالرزاق، (1426ق)، لطائف الأعلام فى إشارات أهل الإلهام، ج‏2، مصحح: احمد عبدالرحیم السیاح/توفیق علی وهبۀ/عامر النجار، قاهرۀ، مکتبۀ الثقافه الدینیۀ.
  33. کلینى، محمد بن یعقوب، (1407ق) ، الکافی، ج1،2 و8، تهران، الإسلامیة، چاپ چهارم.
  34. مازندرانی، محمد صالح بن احمد، (1382ق)، شرح الکافی-الأصول و الروضة، ج3، تهران، مکتبۀ الاسلامیۀ.
  35. مجلسى، محمد باقر، (1403ق)، بحار الأنوار( ط- بیروت)، مصحح: جمعى از محققان، ج‏5 و 95، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏،چاپ دوم.
  36. موسوی الاخمینی، روح الله، (1376) ، مصباح الهدایة إلى الخلافة و الولایة، مقدمة، مصحح: جلال الدین آشتیانی، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم.
  37. موسوی الخمینی، روح الله، (1416ق)، ترجمه و شرح دعای سحر، قم ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  38. موسوی الخمینی، روح الله،(1390) ، شرح چهل حدیث، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ پنجاه دوم.
  39. نصری، عبداله، جبر و اختیار از دیدگاه علامه طباطبائی، سال نهم، شماره چهارم، زمستان 1392،71-82.
  40. هاشمی خویی، میرزا حبیب الله، (1400ق)، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، مترجم: حسن حسن زاده آملی-محمد باقر کمره ای، مصحح: ابراهیم میانجی، ج‏19، تهران، مکتبه الاسلامیه، چاپ چهارم.
  41. یزدانپناه، یدالله، (1388)، مبانی و اصول عرفان نظری، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار