جایگاه لطایف چهارگانه در کسب معرفت از دیدگاه عین‌القضات همدانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه سمنان

2 عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان

چکیده

بخش مهمی از اندیشه‌های عین القضات همدانی - عارف بزرگ سدة ششم هجری- به بحث معرفت اختصاص دارد؛ و مقالة‌‌ حاضر سعی دارد به‌روش توصیفی- تحلیل محتوایی، به نقش لطایف چهارگانه –از لطایف سبعه، مطرح در سلوک عرفانی- در معرفت‌بخشی از منظر عین القضات بپردازد و مبانی معرفتی او را از طریق منابع و ابزار شناخت تحلیل و بررسی کند؛ زیرا عین‌القضات به سه لطیفة  نفس، دل و روح، عقل را هم می‌افزاید ولی آن را به کسب علوم نظری محدود می‌کند؛ و معتقد است دل به‌واسطة ذوق یا چشم بصیرت، نفس به‌واسطة شناخت نفس پیامبر(ص) یا در مرتبة فنا، به‌طور بی‌واسطه از روح- جان- امکان کسب معرفت پیدا می‌کنند، و همگی با مراتب مختلف یقین  ارتباط دارند. اما آنچه نقش عقل را در نگاه عین‌القضات بارز می‌کند یکی منشأ جبروتی و نقش آن به عنوان پلی بین عین و ذهن به‌عنوان ابزار ترجمة معرفت، و دیگری به‌عنوان پیش نیاز نخستین مرتبة معرفت است. به‌طور کلی او معرفت را علمی لدنی و ذوقی دانسته است؛ ولی علم و معرفت را نه صرفاً دو مفهوم شناختی، بلکه دو عالم وجودی در نظر گرفته است، به همین علت در تقسیم بندی عین‌القضات علم تقلیدی و برهانی، جزو مراتب معرفت محسوب نمی شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Place of Four Subtleties in Gaining Knowledge from Ain-Al Quzat Hamedani's Point of View

نویسندگان [English]

  • saba fadavi 1
  • azim hamzeian 2
  • ghodratollah khayatian 2
1 PhD student of Semnan University
2 Faculty member of Semnan University
چکیده [English]

An important part of Ain-al Quzat Hamedani’s thoughts is dedicated to the discussion of mystic knowledge. The present article tries to investigate the role of the four subtleties out of the seven mystic subtleties in bestowing knowledge from his perspective and to analyze his epistemological foundations using cognitive sources and tools. He adds intellect to the three subtleties of insinuating self, heart and soul, but limits it to the acquisition of theoretical disciplines. He believes that heart through vision or eye of insight, insinuating self through the knowledge of insinuating self of the Prophet (P. B. U. H.) or at the state of mystic annihilation gain knowledge directly from the soul; all associated with different levels of certainty. But what highlights the role of intellect in his view is first the origin of sovereignty acting as a bridge between objective and subjective realities or as a means for translating knowledge, and second as a prerequisite for the first stage of knowledge. In general, he considers mystic knowledge as divine intuitional wisdom. He considers gnosis and mystic knowledge not just as two cognitive concepts, but as two existential worlds. That is why in Ain-al Quzat’s classification, imitative and argumentative knowledge types are not considered as stages of mystical knowledge.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ain-al Quzat Hamedani
  • mystic knowledge
  • soul
  • intellect
  • heart
  • insinuating self

مراجع

  1. ابن‌سینا، شیخ الرئیس، الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغـة، 1375.
  2. ابن‌عربى، محیى‌الدین، الفتوحات المکیـة(اربع مجلدات)، بیروت، دارالصادر، بی‌تا.
  3. انصاری، عبدالله بن محمد، طبقات الصوفیه، تصحیح مولایی، تهران، توس، 1362.
  4. پورجوادی، نصرالله، دریای معرفت (از بایزید بسطامی تا نجم دایه)، تهران، هرمس، 1394.
  5. ______، باباطاهر، تهران، فرهنگ معاصر، 1394.
  6. ترمذى، حکیم، ختم الاولیاء، تصحیح عثمان اسماعیل یحیى‏، چ2، بیروت، مهد الآداب الشرقیـة،
  7. ق.
  8. چیتیک، ویلیام، طریق عرفانی معرفت از دیدگاه ابن عربی، چ3، ترجمه مهدی نجفی افرا، تهران،
  9. جامی، 1395. ‏
  10. حلاج، حسین بن منصور، دیوان منصور حلاج‏، بمبئی، چاپخانه علوى‏، 1305ق.
  11. سلمی، ابوعبد الرحمن محمد بن الحسین، طبقات الصوفیـة (السلمى)، تصحیح مصطفى عبد القادر
  12. عطا،‏، چ2، بیروت، دارالکتب العلمیـة، 1424ق.
  13. سمعانی، احمد، روح الأرواح فى شرح أسماء الملک الفتاح‏، تصحیح نحیب مایل هروی، تهران،
  14. انتشاراات علمی و فرهنگی، 1384.
  15. سهروردى، شهاب الدین ابو حفص، عوارف المعارف، تصحیح احمد عبد الرحیم السایح و توفیق
  16. على وهبـة، قاهره، مکتبـة الثقافـة الدینیـة، 1427ق.
  17. عسیران، عفیف، مقدمة تمهیدات، تهران، اساطیر، 1393.
  18. غزالی، احمد بن محمد، مکاتبات خواجه احمد غزالى با عین القضات همدانى‏، تصحیح نصر الله
  19. پورجوادى‏، تهران، خانقاه نعمت اللهى‏، 1356.
  20. ______، التجرید فی کلمه التوحید، تصحیح احمد مجاهد، تهران، دانشگاه تهران، 1384.
  21. غزالى‏، ابو حامد محمد، إحیاء علوم الدین‏، تصحیح عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقى‏، بیروت،
  22. دارالکتاب العربى‏، بی‌تا.
  23. ______، رساله ای در معرفت آخرت ، تصحیح و مقدمه حسین خدیوجم، تهران، نشر
  24. اطلاعات، 1364.
  25. ______، تهافت الفلاسفه، تهران، شمس تبریزی، 1382.
  26. ______، إحیاء علوم الدین‏، ترجمة مؤیدالدین خوارزمی، تصحیح خدیوجم، چ6، تهران، نشر
  27. علمی و فرهنگی، 1386.
  28. ______، مجموعـة رسائل الإمام الغزالى‏، بیروت، دارالفکر، 1416ق.
  29. القشیری، ابوالقاسم عبدالکریم، الرسالـة القشیریـة، تصحیح عبدالحلیم محمود و محمود بن
  30. شریف، قم، بیدار، 1374.
  31. مزیدی، احمد فرید، الإمام الجنید سید الطائفتی، بیروت، دارالکتب العلمیـة، 1427ق.
  32. مکی، ابوطالب، قوت القلوب فى معاملـة المحبوب‏، تصحیح باسل عیون السود، بیروت، دارالکتب
  33. العلمیـة، 1417ق.
  34. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تصحیح علی اصغر حکمت، تهران،
  35. امیرکبیر، 1371 .
  36. نصر، سیدحسین، معرفت و معنویت، ترجمة انشاءلله رحمتی، چ6، تهران، دفتر پژوهش و نشر
  37. سهروردی، 1394.
  38. ______، آموزههای صوفیان از دیروز تا امروز، ترجمة حسین حیدری و محمدهادی امینی،
  39. تهران، قصیدهسرا، 1382.
  40. نسفى‏، عزیزالدین، زبدة الحقائق‏، تصحیح حق وردى ناصرى‏، چ2، تهران، طهورى‏، 1381.
  41. نیشابوری، فریدالدین عطار، تذکرة الاولیاء، تصحیح نیکلسون، لیدن، مطبعه لیدن، 1905.
  42. هجویری، ابوالحسن علی، کشف المحجوب، تصحیح ژوکوفسکى و یریچ‏، تهران، طهوری،
  43.  
  44. همدانی، عین القضات، نامه های عین القضات همدانی، به اهتمام علی نقی منزوی و عفیف
  45. عسیران، تهران، اساطیر، 1377.
  46. ______، تمهیدات، به اهتمام عفیف عسیران، تهران: اساطیر، 1393.
  47. ______، شکوى الغریب عن الأوطان إلى علماء البلدان‏، تصحیح عفیف عسیران‏، پاریس،
  48. دار بیبلیون، 1962.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار