چکیدهنسبت ما با حضرت حق و حقیقت متعالی عالم چیست آیا می توان او را شناخت ؟ یا به دلیل اینکه هرگز «بحر در قطره» و « مهر در ذره » جای نمی گیرد او « برون از وهم و قال و قیل » آدمی است . این مساله از دغدغه های دیرینه الهیات پژوهان است و پیوسته ذهن محققان این عرصه رابه خود معطوف داشته در این راستا است که گونه ها و [T1] رویکردها به الهیات شکل می گیرد ...
بیشتر
چکیدهنسبت ما با حضرت حق و حقیقت متعالی عالم چیست آیا می توان او را شناخت ؟ یا به دلیل اینکه هرگز «بحر در قطره» و « مهر در ذره » جای نمی گیرد او « برون از وهم و قال و قیل » آدمی است . این مساله از دغدغه های دیرینه الهیات پژوهان است و پیوسته ذهن محققان این عرصه رابه خود معطوف داشته در این راستا است که گونه ها و [T1] رویکردها به الهیات شکل می گیرد از این رو برخی مدعیاند که امکان معرفت به خداوند وجود ندارد. زیرا لازمهی معرفت به چیزی احاطه بر آن چیز است و از آنجاکه ابزار معرفتی انسان عقل اوست، و به دلیل آنکه عقل محدودیت دارد وتوان احاطه به خدای نامحدود ندارد. بنا بر این شناخت حق نا ممکن است . در این راستا دانشوران با نگرشهای مختلف کلامی، فلسفی، و عرفانی، با تفاوتهایی به این مسئله پرداختهاند، اما در نگرش عرفانی رویکرد سلبی متمایزتر است. حکیم سنایی یکی از چهرههای شاخص عرفانی است که بسیاری از عرفای نامی پس از او خود را در اندیشه‌های عرفانی، وامدار وی می‌دانند. به گونهای با این زاویهی نگرش به شناخت خداوند نگریسته حکیم سنایی است [m2] [T3] . وی در تبیین هستی شناختی عقل را مخلوق نخستین می شمارد و در ساحت های وجودی به عقل فعال توجه کامل دارد همچنین به مکانت عقل در دو حوزه عمل و نظر توجه دارد از این رو آن را می ستاید وی بحث شناخت خداوند را به دو حوزه ذات وصفات تفکیک می کند و معتقد است شناخت اکتناهی و ذاتی حق ناممکن است از این رو وی در این بخش نگاهی سلبی دارد و علی رغم این نگرش اما در دام تعطیل و لا ادریگری نیفتاده است همچنین با پذیرش دو ساحت معرفتی عقل و ذوق در ترازوی سنجش معرفتی خود ساحت عشق را برتر از عقل می داند هدف نوشتار حاضرکه با روش توصیفی تحلیلی و با اتکا بر منابع کتابخانهای به بررسی مسئله میپردازد، آن است که با تکیه بر آثار سنایی به توان عقل در حوزهی معرفت خدا بپردازد
سنایی از جمله شعرای بزرگ زبان فارسی است که از معتقدات کلامی و دینی بیشتری در آثار خود بهره برده است. با وجود تسلط مذاهب اهل سنت همچون اشاعره و حنفیه، در زمان و محیط زندگی سنایی، باورهای کلامی شیعه در آثار این حکیم بازتاب گسترده ای دارد؛ به گونهای که بسیاری از اصول اعتقادی این گروه را با اشراف کامل، در کنار برخی از اصول اعتقادی دیگر فِرَق ...
بیشتر
سنایی از جمله شعرای بزرگ زبان فارسی است که از معتقدات کلامی و دینی بیشتری در آثار خود بهره برده است. با وجود تسلط مذاهب اهل سنت همچون اشاعره و حنفیه، در زمان و محیط زندگی سنایی، باورهای کلامی شیعه در آثار این حکیم بازتاب گسترده ای دارد؛ به گونهای که بسیاری از اصول اعتقادی این گروه را با اشراف کامل، در کنار برخی از اصول اعتقادی دیگر فِرَق ذکر کرده و از آنها به عنوان حقایق کلامی و دینی دفاع نموده است. این مقاله در پی آن است که نشان دهد سنایی در ضمن اشعار عرفانی و دینی خود، به بحث های کلامی، به ویژه کلام شیعه به طور گسترده، پرداخته است و در بسیاری از موارد آن را بر معتقدات دیگر فرقهها ترجیح میدهد. برای همین منظور، ابتدا بحث توحید، که در آن با رد «رؤیت» و گرایش به تأویل و باطن قرآن، از اصول اعتقادی اشاعره دور و به باورهای شیعه نزدیک می گردد، مطرح شده است. پس از آن، موضوع «امامت»، که در آن با ذکر دلایل عقلی و نقلی ولایت و جانشینی علی (ع) را از پیامبر اکرم (ص) می پذیرد و نسبت به دوستان و خاندان وی تولی و نسبت به دشمنان او تبری میجوید، مورد توجه قرار میگیرد. سپس در زمینۀ ایمان که وی با تأکید بر عنصر «اقرار به عمل»، آن را همچون عنصر «تصدیق به قلب»، از ارکان اصلی تشکیل دهندۀ ایمان می شمارد، سخن به میان میآید. البته در سایر زمینههای کلامی نیز نظیر عدل، لطف، معرفت الله بالله، نظام احسن و ... که حاکی از نگرش شیعی وی میباشد، با تکیه بر شواهد کافی از اشعار او و با مراجعه به منابع معتبر کلامی بحث نمودهایم تا مشخص گردد که سنایی با تحقیق و بدون هیچ گونه تعصبی، همان گونه که حقایق کلامی فرقههای دیگر را می پذیرد، به حقایق مهم کلامی در نزد شیعه اقرار میکند. در حقیقت، آنچه از مباحث کلامی وی بر میآید، آن است که قصد دارد با طـرح، گـردآوری و ارائۀ معتـقدات کـلامی فرقه های گوناگون، به خصوص شیعه و اشاعره، در آثار خود، بین آن گروه ها تقریب به وجود آورد.