مساله خویشتن یابی در روان درمانی وجودی؛ مقایسه دیدگاه صدرا و ون دورزن

فاطمه فاضل زاده؛ مجید ملایوسفی؛ محمدجواد شمس؛ علی رضا کاکاوند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 دی 1402

https://doi.org/10.48308/jipt.2024.232931.1462

چکیده
  ون‌دورزن، روان‌درمانگر وجودی با بررسی مؤلفه‌های متعدد درمانِ وجودی، خودتأملی و خویشتن‌یابی را مؤلفه اصلی این نگرش دانسته، معتقد است انسان با وجودی متفاوت با سایر موجودات و هویتی سیال و پویا، خود وجود و هویت خویشتن را تعیین می‌کند و... ملاصدرا نیز با توجه به هویت سیّال و پویای انسان معتقد است که وجود انسان محدود و منحصر به این عالم ...  بیشتر

بررسی دو رویکرد متفاوت از مقولة ادراک حسی در فلسفة ملاصدرا و راهکاری درون ساختاری برای گریز از چالش معرفتی آن

هانیه کوهی

دوره 23، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 33-58

https://doi.org/10.48308/jipt.2024.234040.1491

چکیده
  مسئلة ادراک حسی در فلسفة ملاصدرا به گونه‌‌ای سامان یافته است که زمینة تفسیر دوگانة ایده‌‌آلیستی و رئالیستی را از آن ممکن می‌‌کند. طبق رویکرد نخست از ادراک حسی با برتری و اولویت ذهن و تصورات حاصل از آن نسبت به تعینات جهان خارج، بستر تفسیر ایده‌‌آلیستی در نظام معرفتی صدرایی ایجاد می‌‌شود و بر اساس رویکرد دوم وحدتی بین انسان و جهان ...  بیشتر

شرایط کنترلی و شناختیِ مسئولیت اخلاقی از دیدگاه حکمت متعالیه ملاصدرا و دیدگاه‌های «خودِ حقیقی» و «شایستگی‌های هنجاری»

مهدی زمانی

دوره 23، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 175-204

https://doi.org/10.48308/jipt.2023.232528.1443

چکیده
  این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به‌همراه مقایسة اجمالی به تبیین شرایط روان‌شناختی مسئولیت اخلاقی می‌پردازد و دیدگاه ملاصدرا را در این خصوص تحلیل و شباهت‌های آن‌را با دیدگاه‌های برخی از سازگارگرایان معاصر بیان می‌کند. شرایط مسئولیت اخلاقی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: 1. شرایط شناختی و 2. شرایط کنترلی که دستة دوم شامل: 1. قدرت ...  بیشتر

امکان فقری و رابطة آن با تربیت نفس در دیدگاه ملاصدرا

مریم صمدیه؛ فاطمه فاضل زاده

دوره 23، شماره 3 ، دی 1402، ، صفحه 53-78

https://doi.org/10.48308/jipt.2023.231764.1414

چکیده
  این مقاله می‌کوشد با بهره‌گیری از روش توصیفی‌تحلیلی و مطالعه و بررسی متون ملاصدرا نشان دهد که درک انسان از امکان فقری و تعلق وجودی خویش به خدا می‌تواند در تربیت نفس انسان مفید و مؤثر واقع شود؛ چرا که از نظر ملاصدرا قوام ممکن به واجب و قوام نفس به عقل و قوام عقل به باری تعالی است. مطابق نظر ملاصدرا وجود مساوق با خیر و سعادت است؛ اما ...  بیشتر

تفسیر ماتریالیستی سم هریس از ارادة آزاد و نقد آن از دیدگاه صدرالمتألهین*

عبدالله حسینی اسکندیان

دوره 23، شماره 3 ، دی 1402، ، صفحه 137-166

https://doi.org/10.48308/jipt.2023.232104.1432

چکیده
  مسئلة ارادة آزاد از جملة مسائل مهم اندیشه است که محل تلاقی آراء مختلف الحادی و الهی بوده ‌است. در این بین، برخی با توجه به یافته‌های نوین علوم اعصاب، جبرگرایی را وارد ورطة جدیدی کرده و از یافته‌های نوین علمی در جهت تقویت دیدگاه دترمینیستی خود سود جسته‌اند. سم هریس با بهره‌گیری از آزمایش بنجامین لیبت و تأکید بر عنصر محیط، ارادة آزاد ...  بیشتر

نقش مقولات در فلسفه ملاصدرا

زهرا کریمی؛ مجید ضیایی قهنویه

دوره 22، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 25-46

https://doi.org/10.48308/jipt.2023.103415

چکیده
  مقولات ابزار ذهن ما برای شناخت حقایق اطراف است. بشر اشیای خارجی یا مفاهیم ناظر به آن‌ها را ذیل یکی از مقولات قرار داده است و فهم می‌کند. اما میزان صدق مقولات بر تمام واقعیات خارجی و تمام حقایق هستی هنوز به درستی مشخص نیست. آنچه در آرای برخی فلاسفة مشاء دیده می‌شود‌این است که مقولات و پیرو آن انواعی که ذیل آنها‌ایجاد می‌شود نقش تعیین ...  بیشتر

نقش توجه در تحقق ادراک حسی از منظر حکمت متعالیه ملاصدرا

مهدی زمانی

دوره 22، شماره 3 ، بهمن 1401، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.52547/jipt.2022.227249.1268

چکیده
  این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌‌گیری از مقایسه و تطبیق، به تحلیل نقش مؤلفة «توجه» در ادراک حسی از منظر ملاصدرا می‌‌پردازد. ملاصدرا در باب ادراک حسی تقریرهای گوناگونی دارد. در همة ‌این تقریرها نقش توجه به‌‌عنوان ویژگی اساسی نفس انکارناپذیر است. ‌این نقش گویای ویژگی فعال نفس در ادراک حسی و سایر فرایندهای نفسانی است ...  بیشتر

ارزیابی نگاه حداقلی به زن در عبارات ملاصدرا

سیده زهرا موسوی بایگی؛ سید محمد موسوی؛ هادی ایزانلو

دوره 22، شماره 2 ، آبان 1401، ، صفحه 151-174

https://doi.org/10.52547/jipt.2022.226679.1252

چکیده
  امروزه مسئلة زن و جایگاه هستی شناختی او، یکی از مباحث مطرح در حوزة اندیشه و علوم اجتماعی است. این مسئلة نوظهور اگرچه در اندیشة متفکران چند سدة گذشته از جمله ملاصدرا، مسبوق به سابقه نیست، اما عبارات اندک و موجزی از برخی اندیشمندان وجود دارد که با تکیه بر آن‌ها می‌توان به «ارزش انسانی زن» نزد ایشان پِی برد. در فلسفة صدرالمتالهین ...  بیشتر

بررسی سه تقریر نوصدرایی از تبیین ملاصدرا درخصوص نفی شریک از خداوند

حسن احمدی زاده

دوره 21، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 59-78

https://doi.org/10.52547/jipt.2022.223679.1155

چکیده
  عدم شراکت ممکنات در اوصاف وجودی و کمالی خداوند، با تحلیل‌های مختلفی در عرفان نظری و فلسفة اسلامی همراه بوده است. حکمای مسلمان در بحث از یگانگی خداوند، مرادشان نفی شریک از خداوند به مثابه واجب بالذات است. از نظر ملاصدرا، شریک نداشتن خداوند بدین معنی است که اساساً فرض شریک هم برای او محال است. این حکم، سایر مفاهیم صادق بر خداوند را هم ...  بیشتر

شناخت پذیری صفات الهی و معناشناسی آن از منظر ملاصدرا

مهدی ازادپرور

دوره 21، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 1-16

https://doi.org/10.52547/jipt.2021.220431.1023

چکیده
  فهم صفات الهی و تبیین دقیق معنای آن‌ها، همواره یکی از چالش‌های متفکران اسلامی‌‌بوده است. ملاصدرا با تفکیک میان مفهوم و مصداق، در صدد ارائه روشی برای فهم صفات الهی است که در عین تأکید بر شناخت پذیر بودن صفات الهی، منجر به یکسان انگاری صفات خداوند و مخلوقات نشود. ازنظر ملاصدرا همان‌گونه که وجود یک حقیقت واحد است که در همة اشیا سریان ...  بیشتر

نفس شناسی سینوی و صدرایی؛ در واکاوی تعریف نفس

پریسا طاهری والا؛ عباس جوارشکیان؛ علیرضا کهنسال

دوره 21، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 37-64

https://doi.org/10.52547/jipt.2021.221109.1048

چکیده
  تلاش برای شناسایی نفس در علوم گوناگون ازجمله فلسفه، جایگاه والایی داشته است و هنوز هم دارد و ابن‌سینا و ملاصدرا مُبدع دو مشرب فکری و فلسفی نیز به‌این مهم اهتمام داشته‌اند،‌این مقاله با استفاده از شیوة کتابخانه‌ای و جمع‌آوری مطالب مکتوب، به دیدگاه‌این دو‌اندیشمند در بحث نفس پرداخته و می‌کوشد تا با بررسی و تأمل و تعمیق در «تعریف ...  بیشتر

پیدایش کثرات از واحد از منظر آکوئیناس و ملاصدرا

محمد ملائی؛ محسن فهیم؛ مجتبی جعفری اشکاوندی

دوره 21، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 23-44

https://doi.org/10.52547/jipt.2021.213177.0

چکیده
  پیدایش کثرات از واحد، همواره از بدو شکل‌گیری فلسفه مورد توجه فلاسفه بوده است. توماس آکوئیناس و ملاصدرا نیز بر مبنای مبانی فلسفی و وجودشناختی خود، نظرات خویش را دربارة آن بیان کردند. اینکه چگونه موجودات کثیر از واحد بسیط نشئت گرفته است ذهن هر دو را به خود مشغول کرده است و باید همچون دیگر فلاسفه راهی برای آن می‌یافتند. این مقاله در نظر ...  بیشتر

پدیداری آفرینش‌های هنری بر اساس نظر نهایی در نفس شناسی صدرایی

علی بابایی؛ مهدی سعادتمند

دوره 21، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 67-84

https://doi.org/10.52547/jipt.2021.220570.1028

چکیده
  اهل حکمت، هنر را زائیده نیروی خیال می‌دانند. در نظر ایشان استناد حقیقی هنر به این نیرو وابسته به وجود مستقل قوة خیال است. در حالی که مطابق نظر نهایی حکمت صدرایی که مبتنی بر وحدت نفس و کل‌القوا بودن آن است، همة قوا، عین‌الربط به نفس‌اند. بر این مبنا، پرسش از چگونگی آفرینش‌ آثار هنری از نفس چنین پاسخ داده می‌شود که؛ خیال، شأنِ نفس و ...  بیشتر

بررسی عقل از دیدگاه ملاصدرا و میرزا مهدی اصفهانی

مهدی آزادپرور

دوره 19، شماره 4 ، دی 1398، ، صفحه 1-18

چکیده
  عقل ازنظر ملاصدرا بر شش معنا به‌صورت اشتراک لفظی اطلاق می‌شود. ازنظر وی یکی از مهم‌ترین معنای عقل، همان قوة ادراکی است که انسان با آن به ادراک اشیاء می‌پردازد. همچنین خداوند متعال به برخی انسان‌ها نوری عطا می‌کند که به‌وسیلة آن تبعیت از دستورات دینی ممکن می‌شود. میرزا مهدی اصفهانی عقل را نوری می‌داند که خداوند متعال ‌این نور ...  بیشتر

اثبات وجوب بعثت بر اساس حرکت جوهری اشتدادی و نقد برهان‌‌های متکلمان امامیه

علی مویدی؛ مریم سالم

دوره 19، شماره 4 ، دی 1398، ، صفحه 39-62

چکیده
  با توجه به تعریف علم کلام، اثبات وجوب بعثت برای متکلم ضروری است. در این میان، متکلمان امامیه نیز از این قاعده مستثنی نیستند، اما با بررسی و تحلیل عقلی استدلال‌‌های متکلمان امامیه، این نتیجه به دست آمد که برخلاف ادعای آنان، استدلال‌‌هایشان عقلی محض نبوده و مبتنی بر یک گزارة تجربی است. اثبات این فرضیه، که فرضیة اول این مقاله است، ارزش ...  بیشتر

همسویی دیدگاه ملاصدرا در تبیین موت طبیعی و اخترامی‌ بر پایة حرکت جوهری با‌ آیات و روایات

محمدرضا کریمی والا؛ روح الله نصیری اطهر

دوره 19، شماره 4 ، دی 1398، ، صفحه 129-148

چکیده
  حرکت جوهری از اساسی‌ترین اصول فلسفة ملاصدرا، همان‌گونه که تبیین گر پیدایش نفس از جسم است، مبین دگرگونی نفس به وجودی مستقل از بدن برای انتقال به عالم دیگر است و موت طبیعی حقیقتی جز همین استقلال نفس نیست. همان‌گونه که موت اخترامی‌نیز جز ذُبول و فروکاهش استعداد بدن در همراهی نفس نیست. از منظر قرآن کریم و نیز روایات، نفس با اعمال خود ...  بیشتر

تبیین حرکت جوهری جبلی و ارادی انسان

محمد جواد نصر؛ سید محمد علی دیباجی

دوره 19، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 61-82

چکیده
  اعتقاد به حرکت جوهری اشتدادی در مورد موجودات عالم ماده از جمله انسان، مبنای مهمی ‌‌است که ملاصدرا را از سایر فیلسوفان پیش از خود جدا می‌‌کند. ملاصدرا در برخی از عبارت‌های کتب خود نسبت به انسان دو نوع حرکت را مطرح نموده است، یک حرکت جبلی و فطری و دیگری حرکت ارادی. طبق نظر‌ایشان انسان با سایر موجودات در حرکت اول مشترک است و همان‌طور ...  بیشتر

استنباط مدلهای گوناگون یقین با نظر به امکانات درونی حکمت متعالیه

عبداله صلواتی

دوره 19، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 21-38

چکیده
  در معرفت‌شناسی معاصر مدل‌های گوناگونی از یقین مطرح شد: همانند یقین روان شناختی، یقین معرفت شناختی، یقین اخلاقی، و یقین عینی و ذهنی. در این جستار سعی می‌شود بر پایة مدل‌های یقین در معرفت‌شناسی معاصر و امکانات درونی فلسفة ملاصدرا، مدل‌هایی از یقین در حکمت متعالیه استنباط و عرضه شود. بنابراین، پرسش پایه این جستار به این قرار است: ...  بیشتر

علم پیشین الهی و اختیار آدمی از دیدگاه فیلسوف مسلمان، ملاصدرا

عباس عباس‌زاده؛ سمانه ارجمند منش

دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، ، صفحه 47-68

چکیده
  در بحث جبر و اختیار، جبریون علم پیشین الهی را مستمسک خود قرار داده‌اند. فلاسفه بر مبنای اصول اعتقادی خویش پاسخ‌هایی بر این مسئله آورده‌اند. در این میان ملاصدرااز فلاسفه‌ای است که تحلیل نظریه وی می‌تواند در این مسیر راهگشا باشد. وی در موارد متعددی (وجود ذهنی، کیف، اتحاد عاقل و معقول) بحث علم را مطرح کرده است که از آن جمله طرح مبحث علم ...  بیشتر

بررسی روش فلسفی ملاصدرا در مسئلۀ علم الهی

ابوالفضل مزینانی؛ حوران اکبرزاده

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1396، ، صفحه 37-62

چکیده
  صدرالمتألهین در مسئله علم الهی مدعی گره‌گشایی و نوآوری است. از طرف دیگر وی در این مسئله نسبت به سایر مسائل فلسفی‌اش به التقاط بیشتری متهم شده است. در پژوهش حاضر به نحو مسئله محور کوشش شده تا نشان داده شود که وی در تبیین "علم الهی" از چهار اصل روش‌شناختی که خاص فلسفۀ وی می‌باشد، بهره برده است: 1) رویکرد میان‌رشته‌ای در استفاده تلفیقی ...  بیشتر

نظریة اخلاقی ملاصدرا

حسین اترک

دوره 14، شماره 2 ، تیر 1393

چکیده
  نظریه‌های اخلاقی معمولاً به سه‌ گروه نظریه‌های فضیلت‌گرایی، نتیجه‌گرایی و وظیفه‌گرایی تقسیم می‌شوند. نظریات اخلاقی اغلب فیلسوفان اسلامی را می‌توان جزء نظریه‌های فضیلت‌گرا دانست. ملاصدرا یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان اسلامی است، که فلسفة او از جهات مختلف دارای نوآوری است، پس شایسته است که نظریة اخلاقی او به‌طور منسجم تحقیق و ...  بیشتر

نظریة ملاصدرا و کانت در بارة هلیات بسیطه

محمدکاظم علمی؛ مریم قلاسی

دوره 13، شماره 4 ، دی 1392

چکیده
  هلیة بسیطه قضیه‌ای است که محمول آن »وجود» است. از مسائل مهمی‌‌که در مورد این قضایا مطرح می‌‌شود این است که آیا اساساً می‌‌توان چنین قضایایی را پذیرفت؟ این نوشتار درصدد ارزیابی نظر ملاصدرا و کانت در مورد هلیات بسیطه است که نخست به بررسی نظرات هر کدام از این فیلسوفان به طور مجزا و سپس به تشابهات و تناظرات نظرات آنها و در پایان به ارزیابی ...  بیشتر

چیستی صادر اوّل، ادله و لوازم فلسفی آن در فلسفه ملاصدرا

رضا اکبریان؛ محسن اصلانی

دوره 12، شماره 4 ، دی 1391

چکیده
  تبیین و تشریح صادر اوّل، دغدغة ذهن حکمای اسلامی بوده است. حکمای مشاء، صادر اوّل را عقل اوّل دانسته‌اند. ملاصدرا صادر اوّل را گاهی عقل اوّل و در برخی آثار خود وجود منبسط دانسته است. این مقاله تلاش دارد، علاوه بر ارائه نظر ملاصدرا در باب این موضوع، عبارات به ظاهر متعارض ملاصدرا در باب صادر اوّل را توجیه کند. این تحقیق به این پرسش پرداخته ...  بیشتر

علت مرگ از دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا

احمد شه گلی

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1391

چکیده
  مرگ سه قسم است: مرگ اخترامی؛ ارادی؛ مرگ. در علت مرگ اخترامی و ارادی اختلافی وجود ندارد؛ علت مرگ اخترامی، عدم قابلیت بدن برای تداوم تعلق نفس به آن است. علت مرگ ارادی، تزکیة نفس و ریشه کن کردن هواهای نفسانی و قطع تعلق نفس به بدن به ارادة سالک است. آنچه مسئلة اصلی این تحقیق را در بر‌می‌گیرد، بحث از علت مرگ طبیعی است. در پاسخ به علت مرگ طبیعی، ...  بیشتر

ملاصدرا و عبدالجبار معتزلی در کاربرد اخلاقی عقل

امیر دیوانی؛ رحیم دهقان سیمکانی

دوره 11، شماره 4 ، دی 1390

چکیده
  آراء ملاصدرا و قاضی عبدالجبار معتزلی نسبت به کارکردهای عقل در اخلاق از جهاتی با هم قابل مقایسه است. به طور کلی می-توان سه جهت اشتراک و سه جهت افتراق در اندیشه‌های ایشان در این زمینه به‌دست آورد. جهات اشتراک این است که اولاً هر دو قائل به تلازم معرفت و فضیلت هستند؛ ثانیاً مسئولیت اخلاقی را مبتنی بر عقل دانسته‌اند؛ ثالثاً قائل به وجوه ...  بیشتر