ابوذر رجبی
چکیده
استفاده از روش تأویل در فهم متن از گذشته بین متفکران اسلامی رایج بوده است. فارغ از گروه خاصی از فریقین که از این روش استفاده نبرده‌اند و آن را نفی می‌‌کنند؛ عمدة اندیشمندان اسلامی از آن در حوزة مباحث تفسیری و کلامی استفاده می‌‌کنند. البته مواجهه یکسانی با آن در میان موافقان وجود ندارد. دسته‌ای به پذیرش حداکثری این روش نظر داشته و ...
بیشتر
استفاده از روش تأویل در فهم متن از گذشته بین متفکران اسلامی رایج بوده است. فارغ از گروه خاصی از فریقین که از این روش استفاده نبرده‌اند و آن را نفی می‌‌کنند؛ عمدة اندیشمندان اسلامی از آن در حوزة مباحث تفسیری و کلامی استفاده می‌‌کنند. البته مواجهه یکسانی با آن در میان موافقان وجود ندارد. دسته‌ای به پذیرش حداکثری این روش نظر داشته و برخی استفادة حداقلی و برخی از بهرة اعتدالی آن سخن میگویند. متکلمان اشعری بهخصوص در طبقة متقدمان اگرچه منکر کلی تأویل نیستند؛ اما عملاً از آن اجتناب ورزیدند و لوازم و نتایج دیدگاهشان تفاوتی با اهل حدیث ندارد. استاد سبحانی در مقام یک مفسر کلامی، در تفسیر آیات قرآن و روایات، استفاده از روش تأویل را منوط به رعایت ضوابط و شرایطی مجاز دانسته و به نقد رویکردهای افراطی و تفرطی در این عرصه میان متفکران اسلامی میپردازد. براساس یافتههای این پژوهش وی استفادة اشاعره از این روش را در تفسیر آیات قرآن نقد و ارزیابی کرده است و رویکردشان را خلاف عقل و نقل میداند. در این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، ضمن اشاره به ضرورت و جایگاه تأویل نزد ایشان، ارزیابی انتقادیشان را به اشاعره در بهرهگیری از آن دنبال خواهیم کرد.
حسن سعیدی؛ امین محمدی پارسا؛ عبدالله محمدی پارسا
دوره 15، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 37-60
چکیده
تبیین آیات خلقت انسان، به جهت محذورات کلامی و فلسفی در فهم ظاهری از آن، یکی از مباحث پرچالش در حوزه علوم قرآن و تفسیر بوده و از این رهگذر برخی از مفسّران به دلالت ظاهری این آیات تمسّک کرده و برخی نیز نگرش تاویلی و فهم باطنی را برگزیده‌اند؛ در این میان مفسّرانی چون شیخ محمّد عبده، علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی‌آملی، با رویکردی نوین، ...
بیشتر
تبیین آیات خلقت انسان، به جهت محذورات کلامی و فلسفی در فهم ظاهری از آن، یکی از مباحث پرچالش در حوزه علوم قرآن و تفسیر بوده و از این رهگذر برخی از مفسّران به دلالت ظاهری این آیات تمسّک کرده و برخی نیز نگرش تاویلی و فهم باطنی را برگزیده‌اند؛ در این میان مفسّرانی چون شیخ محمّد عبده، علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی‌آملی، با رویکردی نوین، در عین اصرار بر چهارچوب و اشارات معنای ظاهری، قائل به فهمی تکوینی و تمثیلی از این آیات شدهاند. از نظر ایشان مواردی چون تخاطب خداوند با ملائکه، نافرمانی ابلیس، اسکان آدم ع در بهشت و فریب وی توسط ابلیس، همگی ریشه در امری تکوینی و حقیقتی غیبی داشته که با بیانی تمثیلی بیان شدهاست. این مقاله میکوشد که در ابتدا رویکرد تمثیل تکوینی در تبیین آیات خلقت انسان را تبیین کرده و در ادامه با اشاره به پارهای از نقدها و مخالفتها و با ارائه شواهد و خاستگاههای تفسیری، فلسفی و عرفانی، آن را مورد سنجش و ارزشیابی قرار دهد.