علم پیشین خداوند و اختیار آدمی (با تأکید بر دیدگاه مکتب اهل بیت(علیهم‌السلام) و نقد دیدگاه‌های رقیب)

حبیب حاتمی کنکبود؛ اردشیر منظمی

دوره 23، شماره 3 ، دی 1402، ، صفحه 29-52

https://doi.org/10.48308/jipt.2023.231126.1386

چکیده
  تبیین چگونگی علم پیشین خداوند و حدود فاعلیت آدمی در کنار یکدیگر، دغدغه‌ای دیرینه است که ادیان آسمانی بدان روی کرده‌اند. آن‌گونه که میان فاعلیت آزاد آدمی که لازمۀ نظام ثواب و عقاب است با نظام علم، تقدیر و حاکمیت ارادۀ خداوند، پیوندی منطقی را به گفت آورد. از دیگر سوی، تلاش برخی رهبران مذاهب اسلامی برای پردازش مسئلۀ فاعلیت آدمی، پیامدی ...  بیشتر

نقد و بررسی دیدگاه ابوالحسن عامری پیرامون جبر و اختیار

دکتر عین الله خادمی

دوره 22، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 71-98

چکیده
  مسئله جبر و اختیار از مباحث دراز دامن و مهمی ‌است که از دیرباز اذهان انسان‌ها را به خود معطوف کرده‌است و اندیشمندان در ادیان و مکاتب مختلف در برابر این مسئلة حیاتی مواضعی اتخاذ کرده‌اند. مسئلة اصلی این مقاله آن است که عامری پیرامون این مسئله چه دیدگاهی اتخاذ کرده‌است؟ فرضیه این مقاله آن است که عامری از نظریة جبر یا اختیار مطلق دفاع ...  بیشتر

تحلیل و نقد قرائت تفویضی و تأویلی رشید‌رضا پیرامون مسئله رؤیت خداوند

عبدالله میراحمدی

دوره 19، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 19-40

چکیده
  بحث رؤیت خداوند از مباحث پرچالش میان فرق اسلامی است که در سیر تفکر کلامی با تغییراتی همراه بوده است. در این میان دو رویکرد ظاهرگرا و تأویل‌گرا همواره مورد توجه متکلمان بوده است. چنان‌که اهل حدیث، سلفیه و اشاعرۀ متقدم با تکیه بر ظاهر آیات و روایات بر جواز رؤیت بصری خدا تأکید می‌کنند؛ هر چند در ادامه برای رهایی از مشکل تشبیه به قاعدۀ ...  بیشتر

تاملی در مسئله جبر و اختیار در کلام امامیه

محمدحسین فاریاب

دوره 18، شماره 4 ، اسفند 1396، ، صفحه 21-46

چکیده
  مسئلۀ جبر و اختیار از مسائل بنیادینی است که با مسائل مهمی همچون هدف از آفرینش انسان، بعثت پیامبران، نصب امامان علیهم‌السلام و معاد مرتبط است، به‌گونه‌ای که اتخاذ دیدگاه نادرست در این باره، می‌تواند مسائل یادشده را تحت الشعاع قرار دهد. آنچه در این پژوهش، مدنظر است، نگاهی مورخانه به تطورات این مسئله در تاریخ کلام امامیه است. اگرچه ...  بیشتر

جستاری در شأن ولایت تکوینی امامان علیهم‌السلام

محمدحسین فاریاب

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1392

چکیده
  ولایت تکوینی به معنای ولایت بر نظام تکوین از مسائلی است که همواره ذهن عالمان را به خود مشغول کرده است. آنچه در این نوشتار می‌آید، پرده‌برداری از معنای این اصطلاح و برخورداری یا عدم آن در حق امامان شیعی علیهم ‌السلام است. بر اساس مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش، ولایت تکوینی می‌تواند به دو گونة ولایت در تکوین و ولایت بر تکوین تصویر ...  بیشتر