خودادراکی کانتی و وجود

اسماعیل سعادتی خمسه

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1395، ، صفحه 121-146

چکیده
  خودادراکی یا ادراک نفسانی مهم‌ترین تعلیم کانت در استنتاج استعلایی نقد عقل محض و اصل بنیادی معرفت‌شناسی کانتی است. این اصطلاح در کتاب کانت صفات محض، اصلی و استعلایی به خود می‌گیرد. این تعلیم را شارحان نقد گاه با کوگیتوی دکارت مقایسه کرده‌اند و گاه پاسخی به شکاکیت هیوم شمرده‌اند. برخی آن را بیانگر انتساب تصورات به خود می‌دانند و ...  بیشتر

مقایسه‌ای بین وجود و ماهیّت صدرایی با نومن و فنومن کانتی

محمود هدایت‌افزا؛ شاکر لوائى

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1394، ، صفحه 53-76

چکیده
  می‌دانیم تأثیرگذارترین فیلسوفان شرق و غرب در قرون اخیر به ترتیب ملّاصدرای شیرازی و کانت فیلسوف مشهور آلمانی است، به طوری که در هر حوزه، اکثر قریب به اتّفاق فیلسوفان متأخّر، یا در مسیر شرح و یا در طریق نقد بخشی از آثار و افکار ایشان قلم زده‌اند. هر یک از این دو فیلسوف برای خود اصول و اصطلاحات ویژه‌ای داشته‌اند که بعضی از آنها قابلیّت ...  بیشتر

میرداماد و وجود و ماهیت

غزاله نویسی؛ رضا اکبریان

دوره 14، شماره 4 ، دی 1393

چکیده
  در ‌این مقاله دیدگاه میرداماد در خصوص وجود و ماهیت و رابطة آن دو بیان می‌‌‌گردد و ضمن مشخص شدن موضع صریح او در خصوص اصالت ماهیت، افکار‌این فیلسوف بزرگ اصالت ماهیتی در مورد معنا و نیز جایگاه هستی‌شناسانه وجود و ماهیت و‌ اینکه با چه نظری می‌‌توان به اعتباریت وجود قائل شد و ماهیت اصیل چگونه است، روشن می‌‌گردد. در حقیقت‌این مقاله ...  بیشتر

ارزیابی دیدگاه مکتب تفکیک در باب وجود واشاره به برخی مبانی آن

سیدمحمداسماعیل سیدهاشمی‌‌؛ رضا سلیمانی

دوره 14، شماره 3 ، مهر 1393

چکیده
  مکتب تفکیک با این انگیزه طراحی و ارائه شده است که شناخت حقایق و معارف دینی را به دور از التقاط فلسفی و عرفانی، با شیوه‌ای دینی ممکن نماید و تأویل‌ها و تفاسیری را که ظواهر شریعت از پذیرش آن ابا دارد، از روند فهم دینی کنار نهد و بر این ادعاست که با این روش می‌توان به حقایق دینی که سعادت حقیقی ما در گرو علم به آن است، دست یافت. یکی از کلیدی‌ترین ...  بیشتر

مقایسة دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا در تبیین موضوع فلسفه و رابطة آن با مسائل فلسفی

زهره توازیانی؛ سیده نرجس عمرانیان

دوره 11، شماره 3 ، مهر 1390

چکیده
  نظر به اینکه علم بودن یک علم مرهون انسجام مسائل و انسجام مسائل در گرو عاملی وحدت‌آفرین است؛ اغلب حکما این عامل وحدت‌آفرین را موضوع علم می‌خوانند. پرسش اصلی مقالة حاضر تبیین رابطة موضوع و مسائل فلسفی طبق دیدگاه ابن سینا و ملاصدراست. چنان که در منطق آمده، موضوع هر علم چیزی است که در آن علم از عوارض ذاتی آن بحث می‌شود؛ به‌تعبیر دیگر ...  بیشتر

ریشة زبانی اختلاف قرائت‌ها از نظریة اصالت وجود

حسین واله

دوره 10، شماره 4 ، دی 1389

چکیده
  بر اساس نظریة اصالت وجود، وجود اصیل و ماهیت اعتباری است. از جنبة اعتباری بودن این ادعا دو قرائت متفاوت در دست است که با همة زیرشاخه‌هایش، بیش از آنکه حاکی از مفروضات متفاوت باشد، ریشه در تفکیک دامنة جهت دارد، لذا اساساً زبانی است. پیامدهای متفاوت و بعضاً ناسازگار این قرائت‌ها در مباحث فلسفی در درجة نخست، نتیجة انتخاب ناخودآگاه موضع ...  بیشتر

وحدت شخصی وجود ابن‌عربی و لوازم آن

مهدی طاهریان

دوره 10، شماره 3 ، مهر 1389

چکیده
  مفهوم کلی وحدت شخصی وجود ابن عربی این است که وجود دارای واقعیت عینی و خارجی است و مصداق عینی آن فقط حق یا خداست و همة موجودات دیگر در واقع تجلیات و مظاهر او هستند. این دیدگاه لوازم مخصوص به خود را دارد که در این مقاله مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.  بیشتر

بررسی مسئله جعل در فلسفة اسلامی

لاله حقیقت؛ صدیقه میرزایی

دوره 10، شماره 2 ، تیر 1389

چکیده
  بحث جعل از جمله مسائلی است که در دوران پیش از اسلام مطرح نبوده است و ریشه‌های آن را می‌توان در دوران شیخ الرئیس یافت، هر چند ایشان نیز به طور روشن به آن نپرداخته است. گروهی معتقدند که ریشه‌های این بحث را در عبارات شیخ اشراق به عنوان اولین کسی که به طور مبهم و غیر مشخص به این بحث پرداخته است می‌توان یافت. البته شایان ذکر است که نخستین ...  بیشتر

بررسی دیدگاه‌های اختلافی‌امام‌خمینی در تعلیقه بر مقدمه و شرح قیصری برفصوص‌الحکم ابن عربی

عبدالرضا مظاهری

دوره 8، شماره 1 ، فروردین 1387

چکیده
  امام خمینی بر تقسیم‌بندی قیصری بر مراتب عالم اشکال کرده، آن‌ را از لواحق ماهیت دانسته نه وجود و اسم رحمن را مقام بسط (ظهور) و اسم رحیم را مقام قبض (بطون) وجود آورده، اسم «الله» را جمع بسط و قبض دانسته، لذا مانند فلاسفه، اسم رحمن را رب عقل اول و اسم رحیم را رب نفس کلی نمی‌گیرد. جعل را متعلق به ماهیت می‌گیرد و در حضرت علمیه و غیر آن بین وجود ...  بیشتر

اصل تفرد

ابراهیم دادجوی

دوره 7، شماره 4 ، دی 1386

چکیده
  «اصل تفرد» یکی از اصول مهم مابعدالطبیعی است. هر موجودی یا صورت تنهاست یا ترکیبی از ماده و صورت است، اما این موجود دارای تفرد و تشخص نیز هست. تفرد و تشخص آن به صورت آن است یا به مادة آن؟ نویسنده در این مقاله کوشیده است این اصل را در سیر تاریخی آن، از زمان ارسطو تا صدرالمتألهین، به اختصار بحث نماید و نشان دهد که به‌‌رغم تفسیرهای گوناگون، ...  بیشتر

تمایز وجود از ماهیت در فلسفة ابن سینا و تأثیر آنبر فلسفة قرون وسطای مسیحی

سید محمداسماعیل سیدهاشمی

دوره 7، شماره 4 ، دی 1386

چکیده
  یکی از عوامل تأثیرگذار در تحول فلسفة یونانی و به ویژه الهیات فلسفی در قرون وسطی ، طرح مباحث جدید در هستی‌شناسی از جانب حکمای اسلامی از جمله ابن‌سینا بوده است . مسئلة تمایز وجود از ماهیت و به تبع آن تقسیم موجودات به ممکن و واجب و اعتقاد به عینیت و حقیقت برای وجود و وجود محض دانستن خدا ، سبب تغییرات ساختاری در فلسفة یونانی گردید و مباحث ...  بیشتر

اصل تفرد

ابراهیم دادجوی

دوره 7، شماره 3 ، مهر 1386

چکیده
  «اصل تفرد» یکی از اصول مهم مابعدالطبیعی است. هر موجودی یا صورت تنهاست یا ترکیبی از ماده و صورت است، اما این موجود دارای تفرد و تشخص نیز هست. تفرد و تشخص آن به صورت آن است یا به مادة آن؟ نویسنده در این مقاله کوشیده است این اصل را در سیر تاریخی آن، از زمان ارسطو تا صدرالمتألهین، به اختصار بحث نماید و نشان دهد که به‌‌رغم تفسیرهای گوناگون، ...  بیشتر

تمایز وجود از ماهیت در فلسفة ابن‌سینا و تأثیر آن بر فلسفة قرون وسطای مسیحی

سید محمداسماعیل سیدهاشمی

دوره 7، شماره 3 ، مهر 1386

چکیده
  یکی از عوامل تأثیرگذار در تحول فلسفة یونانی و به ویژه الهیات فلسفی در قرون وسطی ، طرح مباحث جدید در هستی‌شناسی از جانب حکمای اسلامی از جمله ابن‌سینا بوده است . مسئلة تمایز وجود از ماهیت و به تبع آن تقسیم موجودات به ممکن و واجب و اعتقاد به عینیت و حقیقت برای وجود و وجود محض دانستن خدا ، سبب تغییرات ساختاری در فلسفة یونانی گردید و مباحث ...  بیشتر

حدوث مستمر زمانی عالم سیال از نظر صدرالمتالهین و مقایسة آن با نظریة حدوث اسمی حکیم سبزواری

مریم خوشدل روحانی

دوره 7، شماره 2 ، تیر 1386

چکیده
  حدوث زمانی یکی از مباحث قابل تأمل و بررسی در نتایج و لوازم نظریة حرکت جوهری است. ملاصدرا به تلقی جدیدی از حدوث عالم دست یافته است. او اجزای عالم را حادث زمانی و حادث ذاتی میداند و از این نظر با فلاسفه هم عقیده است، اما اخـتلاف نـظر مـلاصدرا با پیشینیان خود که دو گروه متکلمان و فلاسفه را تشکیل میدهند در این است که وی همچون متکلمان قائل ...  بیشتر